Een natuurlijke leider?

Interessant stuk! Zo dacht ik bij het lezen van het artikel ‘Een natuurlijk leider’ van Hans de Bruijn in Trouw (2 september). De Bruijn bepleit een kritische houding ten aanzien van het gebruik van voorbeelden uit de natuur voor het oplossen van organisatievragen. Omdat er iets lukraak in zit, en omdat de uitleg biologisch vaak niet blijkt te kloppen.  Fijn dat er iemand kritisch is! Want ja, er worden soms onzinnige parallellen getrokken tussen de natuur en organisaties. Na de eerste euforie bij het lezen van het stuk overviel me na verloop van tijd ook een beetje een gevoel van teleurstelling. Jammer dat De Bruijn het hele idee van het benutten van inspiratie uit de natuur terzijde lijkt te schuiven. Dat hoeft helemaal niet, zo denk ik.
 
Er is wel degelijk een succesvolle, beproefde  en wetenschappelijk onderbouwde methode om op een adequate manier patronen en principes uit de natuur te vertalen naar menselijke- en dus ook organisatievraagstukken; Biomimicry heet dit en binnen het domein van ‘biomimicry voor sociale innovatie’ passen de organisatievraagstukken. Dat kunnen ook vragen over leiderschap zijn  bijvoorbeeld, of over zelfsturing. Wetenschappers die de basis legde voor biomimicry hebben zes basisstrategieën gedestilleerd die voor alle organismen op aarde gelden. Deze basisprincipes noemen we de life’s principles.
 
Wie die patronen bestudeert, zal helder worden dat leiderschap vooral afhankelijk is van de context (leefomgeving) en zal ontdekken waarom zelfsturing grote organisaties wendbaarder maakt. Ook wordt inzichtelijk waarom sterke hiërarchie juist goed werkt als er snel gehandeld moet worden (zoals bij geiten of wolven). Dat laatste is een mooie inspiratiebron voor organisaties als de politie of in een ziekenhuis. En wist u dat samenwerkingsdeals in de natuur altijd wederkerig zijn? Daar kunnen zelfs aandeelhouders nog van leren! En natuurlijk zoeken wij Biomimicry professionals als we iets uitleggen over die principes, daar ter illustratie mooie voorbeelden van samenwerking bij! Zoals boxerkrabben met anemonen op hun scharen, of koereigers die meeliften op de rug van buffels en deze parasiet-vrij houden, of bijen en bloemen die wat betreft samenwerking naadloos op elkaar lijken afgestemd.
Lukraak voorbeelden verzamelen uit de natuur is weinig constructief. Ik kan het niet meer eens zijn met De Bruijn. Waar de ene diersoort hiërarchisch georganiseerd is, kent de andere soort juist meer een platte structuur. Denk maar aan de voorbeelden van Frans de Waal (Chimpansee en Bonobo) in VPRO’s zomergasten. Interessanter is om succesvolle patronen te doorgronden die maken dat planten en dieren als soort overleven.
 
En over die foto van dat wolvenroedel in de sneeuw is op Facebook en in andere media erg veel gezegd. Veel onjuiste dingen ook. Mij valt daarbij op dat mensen niet denken vanuit de context waarin deze roedel leeft en opvallend weinig mensen denken in termen van gedeeld leiderschap (alfaman en alfavrouw) of wisselend leiderschap, afhankelijk van de situatie. Gelukkig zet De Bruijn dat wel recht, maar al met al hebben we nog veel te leren van de natuur.
 
Door Bowine Wijffels - teamlid BiomimicryNL en biomimicry pionier in het werkveld van sociale innovatie en educatie.