Biomimicry Experience Tour

Een fantastische beleving hebben én op informele manier kennis maken met mensen uit onverwachte hoek, dat hadden we voor ogen voor deze twee tours.

Op veel plekken in Nederland wordt Biomimicry al toegepast, echter op sommige plekken kan een kleine impuls grote effecten hebben. Dat was de insteek van de twee regionale experience tours die BiomimicryNL dit najaar heeft georganiseerd in opdracht van programma Duurzaam Door (RVO) en het Ministerie van EZ. Een regionale tour langs verrassende onderzoekslocaties, innovatieplekken en voorbeeldbedrijven. Om te inspireren, beleven en om in jouw regio netwerken te verbinden die kennis willen uitwisselen, willen leren van elkaar en die willen samenwerken aan innovatieve projecten en initiatieven. 

Op 31 oktober 2017 zijn we in de regio Rotterdam/Delft geweest en op 21 november 2017 in de regio Groene Woud/Eindhoven. De ervaringen, inzichten en ideeën lees je hieronder!

Geïnteresseerd in meer informatie over de tour, de initiatieven en/of sprekers? Mails ons op info@biomimicrynl.org!

---

---

Biomimicry Experience Tour Rotterdam en Delft op 31 oktober 2017

Dinsdag 31 oktober was het dan zover, de eerste Biomimicry Experience Tour. Hiervoor reisden we af naar regio Rotterdam/Delft voor een dag rond het thema: Biomimicry voor een circulaire stad. Hieronder het verslag van de dag, aangevuld met biomimicry perspectieven:

LOKAAL – een van de meest duurzame principes
Een inspirerende en actieve dag moet wel gestart worden met een (verantwoorde) kop koffie. Langzaam druppelde de groep, zo’n 25 mensen vanuit heel diverse organisaties zoals provincie en gemeente, universiteiten en hogescholen, bedrijven en ondernemers, de koffietent ‘LOKAAL’ binnen. En niet alleen de naam was toevallig gekozen, ook de plek; een van de hofbogen die nog veel te vinden zijn in Rotterdam Noord. Een mooi voorbeeld van een veel geziene strategie binnen de circulaire economie: hergebruik en herinrichten van oude industriële gebouwen. Tijdens de introductie wordt al snel duidelijk: we hebben een doel vandaag. We gaan met elkaar inspirerende plekken bezoeken, maar vooral het gesprek aan. De verbinding zoeken tussen niet alleen deze verschillende plekken, maar vooral elkaars ambities voeden en gezamenlijke doelen stellen om ná deze dag nog veel meer duurzame en circulaire initiatieven te starten met behulp van biomimicry. En hoe dit er dan uitziet, dat gaan we bekijken, beluisteren én bespreken!

*BIOMIMICRY NOTE: Goed afgestemd zijn op je lokale omgeving is één van de zes Life’s Principles, ofwel één van de zes succesfactoren uit de natuur om tot een duurzaam, slim en toekomstbestendig ontwerp te komen. Creëer coöperatieve relaties en maak gebruik van korte feedback loops voor afstemming en versnelling van de transitie. Hier hebben we tijdens de koffie een eerste aanzet voor gegeven.

Dakakkers – multifunctioneel design en een sociale broedplaats
Na een korte wandeling komen we aan bij de Dakakkers, waar een enthousiaste Angelique van het Rotterdams Milieucentrum een levendige toelichting geeft en ons probeert uit te lokken om iets van ‘haar’ groene dak te vinden. Rommelig, saai, ongeorganiseerd. Overigens was ze hier vast op uit, want moeiteloos weet ze ons mee te nemen in haar verhaal en komen we steeds meer tot de conclusie wat een briljante oplossing zo’n dakakker eigenlijk is. Namelijk, door het mediterrane klimaat kun je niet alleen bijzondere kruiden verbouwen, we leren ook dat het een broedplaats is voor sociale interactie door alle vrijwilligers die er werken, de beplanting de lucht zuivert, water opvangt wat piekbelasting van het riool voorkomt en daarnaast ook een extra bescherming is voor het eigenlijke dak. Heel veel verschillende functies voor een dak, iets wat waar we normaal eigenlijk niet naar omkijken. Kortom, door anders na te gaan denken over dergelijke concepten en hiervoor multifunctionele toepassingen creëren, winnen we op veel verschillende gebieden. En natuurlijk worden er fouten gemaakt, maar de les is: ga het gewoon doen! Uittesten, beproeven, trial & error om tot steeds betere en slimmere toepassingen te komen in een dergelijke stedelijke omgeving.

*BIOMIMICRY NOTE: door het uitproberen van nieuwe of beproefde strategieën, en het herschikken van informatie komen we tot nieuwe inzichten en meer multifunctionele concepten. We moeten echter eerst anders leren denken, zoals dat het gebruik van bijvoorbeeld een dak veel meer voordelen heeft dan alleen maar de bescherming/droog houden van het huis. De Life’s Principle die hierbij past is ‘Evolueer om te overleven’.

Recycled Park – op weg naar verdienmodellen met plastic recycling
Van het dak dalen we af naar het water, iets dat de stad Rotterdam duidelijk kenmerkt. Hier ontmoeten we Ramon Knoester, een gepassioneerde ondernemer die zichzelf het doel heeft gesteld om zoveel mogelijk plastic uit de Maas te halen voordat het de zee in drijft, om vervolgens van dit plastic afval een drijvend park op de Maas te maken. Een bijzondere ambitie die na vier jaar ook daadwerkelijk zijn vruchten begint af te werpen. Van over de hele wereld komen mensen kijken naar zijn drijvende park en luisteren naar zijn verhaal. Zelfs in landen zoals Vietnam, Cambodja en Guatemala worden zijn techniek en ideeën om de rivieren schoon te maken al toegepast. Naast ondernemer nu dus ook adviseur en daarnaast begeleidt hij teamuitjes met mensen die komen helpen om de kades van de Maas vrij van plastics te maken. Het verzamelde plastic wordt gescheiden en samengeperst zodat hij zijn modulair opgebouwde park (in de vorm van een honingraat) in de komende jaren stukje bij beetje kan laten groeien, tot het 200m2 beslaat.

*BIOMIMICRY NOTE: door deze modulaire opbouw kan het drijvende park steeds verder groeien en kun je bijvoorbeeld verschillende technologieën of soorten plastics uittesten. We zien dit terug onder de Life’s Principle ‘Integreer ontwikkeling met groei’.  

Aloha Bar – een broedplaats van circulaire ambities
Tijd om weer op te warmen en wel op de circulaire broedplaats van Rotterdam: BlueCity. De gemeente Rotterdam is duidelijk trots op deze plek, en komt nog net voor de lunch de doelstelling en ambities voor de komende jaren met ons delen. We horen dat er nog altijd een weerstand is tegen de circulaire economie, maar dat door al deze goeie voorbeelden (Dakakkers, Recycled Park, BlueCity e.a.) het wel steeds makkelijker wordt om mensen te overtuigen. Het is echter belangrijk om een lange termijn visie te hebben en binnen deze visie is het noodzakelijk om condities te creëren die het netwerk ook de ruimte geeft om binnen deze circulaire gedachte te onderzoeken, ontdekken en ontwikkelen. Een grote taak voor een gemeente die ook zelf nog opzoek is, en eigenlijk alleen door het gesprek met de verschillende partijen, zoals ook vandaag, dit verder kan invullen. Nu eerst tijd voor een duurzame lunch! En zoals ook de doelstelling van de Aloha Bar luidt, creëren we geen voedselverspilling vandaag, want iedereen had van tevoren aangegeven wat hij wilde eten. Tot de laatste kruimel is het uiteindelijk op!

*BIOMIMICRY NOTE: ga efficiënt om met grondstoffen is een ander Life’s Principle uit de biomimicry methodiek. Het spreekt voor zich dat we dit door slim uitvragen van de Aloha Bar, ook daadwerkelijk hebben gedaan.

TU Delft – van onderzoek naar toepassing
Na de lunch was er even tijd om uit te buiken in de bus, die ons vervolgens naar de TU Delft Library bracht. Tot 9 januari is daar een Bio Inspired Expositie te zien, waaraan verschillende onderzoekers van de TU Delft hebben gewerkt. Een van hen is Stephen Picken en vlak voor we de expositie gaan bewonderen neemt hij ons mee in zijn verhaal ‘from crap to jewelry’, waarin hij uitlegt hoe hij van verschillende biobased materialen weer prachtige producten heeft gemaakt. Waarbij hij uiteindelijk zelfs sieraden uit rioolwater heeft weten te fabriceren. We leren dat ook hier nog een wereld te ontdekken is op het gebied van materiaalgebruik. Aanvullend op dit verhaal komt ook Ingrid de Pauw nog langs, ook zij is als docent verbonden aan de TU, en heeft daarnaast haar eigen design studio waar zij circulaire producten en concepten ontwerpt met en voor opdrachtgevers. Dit is weer een andere praktische kant van de circulaire wereld waar we ons al de hele dag in bevinden, en ook dit zorgt weer voor nieuwe voeding voor de gesprekken. Eerst gaan we de expositie nog even bewonderen in stilte (want het is tentamentijd), daarna kunnen we helemaal los om alle opgedane inspiratie, vragen, ideeën en gedachten met elkaar te delen tijdens de ‘dialoogsessie’!

*BIOMIMICRY NOTE: maak gebruik van levensvriendelijke chemie is de vijfde Life’s Principle binnen de biomimicry methodiek. We zijn gewend geraakt aan alle chemische materialen, maar vaak zijn er, zoals in het verhaal van Stephen Picken, genoeg biobased alternatieven. Ook hierin is nog een wereld te ontdekken. Hier ligt een grote rol weggelegd voor de onderzoeksinstellingen in Nederland en daarbuiten.

Biomimicry voor een Circulaire Stad – de highlights
Een stad is een zeer dynamische plek, er lopen enorm veel stromen doorheen, zowel stromen van mensen, van goederen, maar ook bijvoorbeeld water en datastromen. Biomimicry kan fungeren als kapstok om de verschillende perspectieven en ideeën een bepaalde richting te geven, zowel op praktisch als op systeemniveau. Wat we tijdens de tour hebben getracht te doen is de toepassing van biomimicry in zo’n dynamisch en complex systeem zichtbaar te maken en de verschillende voordelen die hieruit voortvloeien naar boven te krijgen. Inspiratie is erg belangrijk, en ook door de diversiteit aan deelnemers van de tour werd het mogelijk om elkaar te voeden met nieuwe gedachten en ideeën, en nieuwe verbindingen te maken. We moeten ons nu eenmaal aanpassen aan veranderde omstandigheden in tijden van snelle technologische ontwikkelingen en klimaatveranderingen. Een stad als Rotterdam is een mooie broedplek voor dergelijke initiatieven, en we zien dan ook genoeg kansen om de ideeën die uit de tour zijn gekomen een vervolg te geven.

*BIOMIMICRY NOTE: de laatste Life’s Principle zal je niet verbazen: ‘Pas je aan aan veranderende omstandigheden’. Want Charles Darwin had het nooit over ‘de sterkste’ in survival of the fittest, maar over degene die zich het beste kan aanpassen.

Ideeën uit de groep

• Een cross-over maken tussen verschillende vakgebieden is cruciaal voor de transitie.
• Gebruik kunst om de dialoog te starten; laat met kunst zien hoe goed het met de leefomgeving gaat, geïnspireerd op bijvoorbeeld een libel wiens aanwezigheid aangeeft dat water schoon is.
• Zet een (digitaal facebookachtig) platform op om informatie te kunnen delen en het bijvoorbeeld makkelijker te maken om verschillende experts (biologen) te kunnen vinden.
• Creëren van een leeromgeving binnen de gemeente Rotterdam (CoP of Masterclass).
• Stel proeftuinen aan waar nieuwe concepten/technologieën kunnen worden getest.
• Nadenken hoe de kennis die binnen de universiteiten/hogescholen wordt opgedaan ook toegankelijk kan worden gemaakt voor het bedrijfsleven.

---

Biomimicry Experience Tour het Groene Woud op 21 november 2017

Onze tweede Biomimicry Experience Tour met als thema ‘Samen maken we het duurzaam’ ofwel, biomimicry voor de maakindustrie was in no time volgeboekt. Op dinsdag 21 november gingen zo’n 50 deelnemers mee op reis in de regio ‘Het Groene Woud’; de driehoek tussen Eindhoven-Tilburg-Den Bosch. Hieronder geven we een indruk van de dag, inclusief perspectieven uit de natuur:

De Groene Poort / Oertijdmuseum – evolutie: 3,8 miljard jaar R&D
Een grote dinosaurus verwelkomt onze groep, welke bestaat uit ondernemers (agrifood, industrie, dienstverlening, bouw, etc.), beleidsmakers (gemeenten, provincie), docenten en onderzoekers, en vertegenwoordigers van NGOs, duurzaamheid- en natuurorganisaties. Deze startplek was niet toevallig gekozen. Hier realiseren we ons dat wij mensen een heel jonge soort zijn en omringd worden door tal van succesvolle organismen die al miljoenen, soms zelfs miljarden jaren op onze planeet weten te floreren. Een duurzame wereld bestaat al lang! Hoofdconservator Pedro A Viegas neemt ons op bevlogen wijze mee langs diverse oerplanten en hun specifieke adaptaties en strategieën. We leren hoe belangrijk het is om goed aangepast te zijn aan de lokale omgeving, dat coöperatieve relaties en co-evolutie ontwikkeling versnellen, en dat diversiteit en kruisbestuiving de motor is van innovatie. Daarmee is de brug naar het doel van de dag snel gemaakt: samen inspirerende mensen en plekken bezoeken en met elkaar op zoek gaan hoe we de voedingsbodem die overduidelijk aanwezig is in deze regio kunnen aanwenden voor het starten van nog veel meer duurzame en circulaire initiatieven met behulp van Biomimicry.

*BIOMIMICRY NOTE: ‘Evolueer om te overleven’ is één van de zes Life’s Principles ofwel één van de zes succesfactoren van de evolutie om tot een toekomstbestendig ontwerp te komen. De oerplanten laten ons zien hoe ze beproefde strategieën doorgeven, hoe ze continue nieuwe informatie incorporeren en hoe diversiteit zowel gevolg als oorzaak is van een veerkrachtig systeem.

PARK – innovatie ecosysteem voor de gebouwde omgeving
In Rosmalen leggen Jasper Sluis en Cassandra Vugts uit wat SPARK wil zijn: een doe-plek om innovatie te democratiseren. Hier kun je goedkoop werken met allerlei machines, 3D printers, lasersnijders etc. Een broedplaats voor ondernemers, net afgestudeerde ontwerpers die opeens geen toegang meer hebben tot de faciliteiten op school et cetera. Er kwam een goede discussie op gang over het ‘waartoe’ moet je innoveren? Zou duurzaamheid niet leidend moeten zijn? Of beperkt duurzaamheid juist creativiteit? Bij het bezoek aan het Fablab en vooral het Living Lab (schimmels etc.) zien we hoe fundamenteel onderzoek uitgevoerd wordt. We zien hoe dingen uitgeprobeerd worden en kennis over biobased materialen en hun mogelijke toepassingen getest worden. Hier is de eerste biobased brug van Europa gebouwd (ligt nu in Eindhoven) i.s.m. studenten van MBO t/m WO. Naast technische innovatie blijkt dat er ook veel sociale interactie is. SPARK is een plek waar studenten direct in contact kunnen komen met CEOs van bedrijven. Net als bij de Dakakkers in de Rotterdam tour is de les: ga het gewoon doen! Uittesten, beproeven, trial & error om tot steeds betere en slimmere, en hopelijk ook duurzamere toepassingen te komen in voor de gebouwde omgeving. Navraag bij de groep leerde dat diverse tourdeelnemers overwegen zich bij SPARK aan te melden. Een mooie win-win.

*BIOMIMICRY NOTE: Een van de oorzaken van succes in de natuur is volgens Janine Benyus (auteur boek Biomimicry – innovation inspired by nature) het feit dat: ‘nature taps the power of limits’. We hebben op deze planeet nu eenmaal te maken met limieten en beperkingen (aan vers water, materialen, grondstoffen, atmosfeer, etc.) en miljoenen organismen hebben op vaak heel elegante en vernuftige manieren strategieën ontwikkeld om daarmee om te gaan. Duurzaamheid legt ons geen beperkingen op. De leefomstandigheden op onze planeet doen dat! Daarmee is duurzame innovatie is dus niks anders dan goed aangepaste innovatie. Laten we daarom het streven naar duurzaamheid juist omarmen en het ons laten helpen nog creatiever te worden.

De Kleine Aarde – toonbeeld van duurzaamheid & biomimicry pitches over plantaardig bont en architectuur
De gemeente Boxtel trakteert ons op een lunch op De Kleine Aarde (DKA, ooit het icoon demonstratieproject van duurzaamheid) en Paul Gosselink vertelt ons welke projecten er nu allemaal bij DKA lopen. Dan is het woord aan twee pitchers: Lotte Blum en Lydia Fraaije. Lotte vertelt hoe zij, geïnspireerd door de haren van een ijsbeer, van hennep plantaardig bont maakt. Een ‘reststroom’ die rijkelijk voorhanden is in de provincie NB, die supergoed isoleert en geheel afbreekbaar is. Hiermee kan zowel dierenleed voorkomen worden en krijgt hennep een beter imago. Lotte heeft een manier gevonden om m.b.v. levensvriendelijke chemie hennep te kleuren; nu zoekt ze nog naar een (milieuvriendelijke) oplossing om het waterproof te maken, en naar partners die kunnen helpen haar producten verder te ontwikkelen en te vermarkten. Architect Lydia vertelt meer over achtergronden van biomimicry en neemt ons mee naar Togo waar zij samen met de lokale bevolking een biomimicry gebouw ontwikkelt dat ontworpen is rond laag energie- en materialen gebruik. Door slim gebruik te maken van de windstromen kan de bebouwing goed geventileerd en gekoeld worden. 

*BIOMIMICRY NOTE: Lotte en Lydia gaven ons voorbeelden van ‘gebruik makkelijk beschikbare materialen en energie’, ‘gebruik lage energieprocessen’ en ‘recycle alle materialen’; strategieën die alle organismen toepassen omdat het verkrijgen van materialen en energie nu eenmaal kostbaar is. We zien dit terug bij het Life’s Principle ‘Ga efficiënt om met grondstoffen’.  

YourStory – vanDaal meets Sint Lucas
Na een ritje met de bus stappen we een spierwitte ruimte in met heel fel licht. Wat onwennig kijkt de  groep om zich heen. Wat doen we hier? Kunstenaar Ritchie van Daal en studenten van Sint Lucas vertellen ons hoe zij YourStory (experimenteerplek in een leegstaand winkelpand in Boxtel) voorzien hebben van een metamorfose voor nieuwe verhalen. Wethouder Peter van de Wiel opent in ons bijzijn de biomimicry & art expositie ’Artificial Selection Project’ – die zich al die tijd achter kunstig opgehangen doeken bevond. We bewonderen de werken van Ritchie van Daal: kunstzinnige objecten die mechanisch bewegen en ontworpen zijn vanuit de biomimicry gedachte; wat kunnen wij leren van de natuur over hoe dieren bewegen. Prachtige sculpturen die doen denken aan DaVinci, voorzien van kleurrijke foto’s van de dieren die inspiratiebron vormden en een visuele voorstelling van onze eigen spieren. Mooi ook om te horen hoe biomimicry voor deze jongeren een ingang was voor nadenken over duurzaamheid en kunst de vorm om dat te verhalen.

*BIOMIMICRY NOTE: ethos, (re)connect en emulate zijn drie essentiële elementen van biomimicry. Ethos is de reden waarom/waartoe we biomimicry doen, (re)connect een mindset (wij zijn natuur) en emulate de activiteit zelf (bio-geinspireerd design). De expo in YourStory was een mooi voorbeeld van vooral reconnect en emulate. Door diepe bestudering van organismen en hun bewegingen en onze eigen spieren ontstaat die verbinding. Een volgende stap zou kunnen zijn welke sector iets aan deze inzichten kan hebben en hoe we die naar die context kunnen vertalen.

Sanders Machinebouw – groeien door klein te blijven
Op naar Liempde. Daar staat Sanders Machinebouw. Een familiebedrijf dat al > 50 jaar bestaat en productiemachines ontwerpt, ontwikkelt en maakt voor de industrie en levensmiddelensector in binnen- en buitenland. Stefan van den Nieuwenhof leidt de helft van de groep rond door de fabriek terwijl Bas Sanders ons vertelt hoe leren van de natuur toegepast wordt in de productie- en ontwerpprocessen. We zien honingraatvormige machines die M&M’s maken, machines die Twixen snijden, machines die melkpakken vouwen en die kazen in bioplastic inpakken. De duurzame ontwikkeling van machines hebben de volle aandacht en daarbij wordt vaak gekeken naar biomimicry innovatie. Denk aan zelfreinigende oppervlakten, geïnspireerd door de lotus en aan hoe dieren dingen vastgrijpen, zoals een olifant dat heel flexibel doet met zijn slurf. Dat proberen ze in slimme techniek te vangen. Het was een bewuste keus om niet snel te groeien, in tegenstelling tot  veel bedrijven die hard groeien wél als belangrijkste (en soms enige) doel stellen. Pa Sanders wilde vooral slimme machines maken en rustig slapen. Sanders Machinebouw is er nog, veel anderen zijn verdwenen.

*BIOMIMICRY NOTE: een van de Life’s Principle is ‘integreer ontwikkeling met groei’. We zien dat de natuur optimaal investeert in strategieën die zowel ontwikkeling als groei promoten. Sanders Machinebouw doet dat ook. Zij investeren in ontwikkeling, in de infrastructuur (van o.a. machines) die specifiek is voor de contextuele en functionele behoeften van de markt. Hiermee wordt een platform ontwikkeld waarop groei kan plaatsvinden.

Vorst B – op naar een natuurlijk bedrijventerrein
Tot slot maken we een stop midden in een weiland, 12 ha met de naam Vorst B. Hier komt een ‘Greentech park’, een plek waar biobased reststromen opgewaardeerd worden en in continue cyclische stromen geplaatst zullen worden. Bram Willemse van StudioMarcoVermeulen geeft ons een impressie en wakkert onze verbeeldingskracht aan: olifantengras en andere gewassen, het laten ontstaan van bedrijvigheid volgens ecologische successie; economie verbonden met ecologie, routes ter bevordering van ‘wandelvergaderen’. Het gebruiken van de restwarmte van het naastgelegen Rabobank datacenter. Een bezoekerscentrum en een Biomimicry Academie waar exposities, workshops, trainingen en lezingen gehouden kunnen worden. Hij wordt aangevuld door Eward Heijmans, kwartiermaker van Vorst B. Dit wordt een plek waar geëxperimenteerd kan worden, waar biobased en circulair leidende principes zijn. Als biomimicryNL brengen wij nog een ambitie in: een bedrijventerrein dat niet alleen naar de natuur kijkt als model maar ook als maatstaf. Hoe mooi zou het zijn om op deze plek een bedrijventerrein te laten ontstaan dat functioneel de plek inneemt van het oorspronkelijke natuurlijke ecosysteem? Een terrein dat niet alleen economische waarde genereert maar ook ecosysteemdiensten levert zoals opslag van CO2, van water, van ondersteunen biodiversiteit, verrijken toplaag bodem, etc. Met elkaar gaan we verkennen hoe we dat kunnen realiseren.

*BIOMIMICRY NOTE: misschien is het allerbelangrijkste inzicht uit de natuur wel dat organismen, naast al hun fantastische aanpassingen, een manier hebben gevonden om de verbazingwekkende dingen te doen die ze doen terwijl ze voor de plek zorgen die voor hun nakomelingen gaat zorgen. Niemand is in staat zelf voor de tienduizend generaties die na hem/haar komt te zorgen. Dat kan alleen de plek waar ze leven. Dus laten we van Vorst B een plek maken die al het leven bevordert.

Tijdens de tour hebben we geprobeerd de toepassing van biomimicry te koppelen aan de ‘maakindustrie’; aan producten, processen en systemen waar fysieke stromen en materialen een belangrijke rol spelen. We hebben innovatie aan duurzaamheid gekoppeld en gezien tot welke voordelen biomimicry kan leiden. De diversiteit aan deelnemers (qua achtergrond, werkveld en kennisniveau van biomimicry) maakte dat we elkaar konden voeden en dat vele nieuwe ideeën en verbindingen ontstonden. Al met al was het een volle, inspirerende dag die heeft laten zien dat het in deze regio bruist van mensen die met biomimicry aan de slag willen. Kortom: ook hier genoeg kansen om de ideeën die uit de tour zijn gekomen een vervolg te geven.

Meer weten over de tours, de sprekers/initiatieven of ook benieuwd hoe je de Life's Principles kunt toepassen voor jouw uitdagingen? Mail ons!